દેશમાં જાતિ વસ્તી ગણતરી બે તબક્કામાં હાથ ધરવામાં આવશે

પહેલો તબક્કો 1 ઓક્ટોબર, 2026 થી શરૂ થશે. તે જ સમયે, બીજો તબક્કો 1 માર્ચ, 2027 થી શરૂ થશે

ભારતમાં જાતિ વસ્તી ગણતરી ક્યારે હાથ ધરવામાં આવશે તેની તારીખ જાહેર થઈ ગઈ છે. દેશમાં જાતિ વસ્તી ગણતરી બે તબક્કામાં હાથ ધરવામાં આવશે. તેનો પહેલો તબક્કો 1 ઓક્ટોબર, 2026 થી શરૂ થશે. તે જ સમયે, બીજો તબક્કો 1 માર્ચ, 2027 થી શરૂ થશે. પ્રથમ તબક્કામાં, ચાર રાજ્યોમાં જાતિ વસ્તી ગણતરી હાથ ધરવામાં આવશે. જેમાં પર્વતીય વિસ્તારો ઉત્તરાખંડ, હિમાચલ પ્રદેશ, લદ્દાખ અને જમ્મુ અને કાશ્મીરનો સમાવેશ થાય છે. તમને જણાવી દઈએ કે દેશમાં છેલ્લી વસ્તી ગણતરી વર્ષ 2011 માં કરવામાં આવી હતી.

પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીની અધ્યક્ષતામાં મળેલી કેબિનેટ બેઠકમાં જાતિ વસ્તી ગણતરીને મંજૂરી આપવામાં આવી હતી. કેન્દ્ર સરકારના નિર્ણયની માહિતી આપતાં કેન્દ્રીય મંત્રી અશ્વિની વૈષ્ણવે કહ્યું હતું કે કોંગ્રેસ સરકારોએ જાતિ વસ્તી ગણતરીનો વિરોધ કર્યો છે. 1947 થી કોઈ જાતિ વસ્તી ગણતરી થઈ નથી. જાતિ વસ્તી ગણતરીને બદલે, કોંગ્રેસે જાતિ સર્વેક્ષણ કર્યું હતું, યુપીએ સરકારમાં, ઘણા રાજ્યોએ રાજકીય દૃષ્ટિકોણથી જાતિ સર્વેક્ષણ કર્યું છે. બંધારણની કલમ 246 ની કેન્દ્રીય યાદીના ક્રમાંક 69 માં વસ્તી ગણતરીનો ઉલ્લેખ છે અને તે કેન્દ્રનો વિષય છે. જોકે, ઘણા રાજ્યોએ સર્વેક્ષણ દ્વારા જાતિ ગણતરી હાથ ધરી છે. જ્યારે કેટલાક રાજ્યોમાં આ કાર્ય સરળતાથી કરવામાં આવ્યું છે, ત્યારે કેટલાક અન્ય રાજ્યોએ રાજકીય અને બિન-પારદર્શક રીતે સર્વેક્ષણ હાથ ધર્યું છે.

પીઆઈબીએ તેના નિવેદનમાં જણાવ્યું હતું કે જાતિઓની ગણતરી સાથે બે તબક્કામાં વસ્તી ગણતરી-2027 હાથ ધરવાનો નિર્ણય લેવામાં આવ્યો છે. વસ્તી ગણતરી-2027 માટે સંદર્ભ તારીખ માર્ચ 1, 2027 ના રોજ 00:00 કલાક હશે. કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ લદ્દાખ અને જમ્મુ અને કાશ્મીર, હિમાચલ પ્રદેશ અને ઉત્તરાખંડ રાજ્યોના બિન-સમન્વયિત બરફ વિસ્તારો માટે સંદર્ભ તારીખ ઓક્ટોબર, 2026 હશે. વસ્તી ગણતરી અધિનિયમ, 1948 ની કલમ 3 ની જોગવાઈ મુજબ, ઉપરોક્ત સંદર્ભ તારીખો સાથે વસ્તી ગણતરી કરવાના ઇરાદાની સૂચના કદાચ 16.06.2025 ના રોજ સત્તાવાર ગેઝેટમાં પ્રકાશિત કરવામાં આવશે.

નિવેદનમાં વધુમાં જણાવાયું છે કે ભારતની વસ્તી ગણતરી વસ્તી ગણતરી અધિનિયમ, 1948 અને વસ્તી ગણતરી નિયમો, 1990 ની જોગવાઈઓ હેઠળ હાથ ધરવામાં આવે છે. ભારતની છેલ્લી વસ્તી ગણતરી 2011 માં બે તબક્કામાં હાથ ધરવામાં આવી હતી, એટલે કે i) તબક્કો I - ઘર યાદી (HLO) (1 એપ્રિલથી 30 સપ્ટેમ્બર 2010) અને (ii) તબક્કો II - વસ્તી ગણતરી (PE) (09 ફેબ્રુઆરીથી 28 ફેબ્રુઆરી 2011) સંદર્ભ તારીખ સાથે - માર્ચ 2011 ના પહેલા દિવસે ૦૦:૦૦ કલાક, અને જમ્મુ અને કાશ્મીર, ઉત્તરાખંડ અને હિમાચલ પ્રદેશના બરફથી ઢંકાયેલા એસિમ્પટમેટિક વિસ્તારો માટે તે 11 થી 30 સપ્ટેમ્બર 2010 દરમિયાન હાથ ધરવામાં આવી હતી અને સંદર્ભ તારીખ ઓક્ટોબર 2010 ના પહેલા દિવસે ૦૦.૦૦ કલાક હતી.

વસ્તી ગણતરી 2021 પણ બે તબક્કામાં હાથ ધરવાનું સૂચન કરવામાં આવ્યું હતું, પ્રથમ તબક્કો એપ્રિલ-સપ્ટેમ્બર 2020 દરમિયાન અને બીજો તબક્કો ફેબ્રુઆરી 2021 માં. આ માટેની બધી તૈયારીઓ ૨૦૨૧ માં હાથ ધરાનારી વસ્તી ગણતરીનો પ્રથમ તબક્કો પૂર્ણ થઈ ગયો છે અને કેટલાક રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં 1 એપ્રિલ, 2020 થી ક્ષેત્રીય કાર્ય શરૂ થવાનું હતું. જોકે, દેશભરમાં કોવિડ-19 રોગચાળો ફાટી નીકળવાના કારણે વસ્તી ગણતરીનું કાર્ય મુલતવી રાખવું પડ્યું.