PM મોદી શુક્રવારે મધ્યપ્રદેશના બે આદિવાસી સ્વાતંત્ર્ય સેનાની મ્યુઝિયમનું ઉદ્ઘાટન કરશે

પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદી 15મી નવેમ્બરે બિહારના જમુઈમાં રાષ્ટ્રીય આદિવાસી ગૌરવ દિવસ નિમિત્તે આયોજિત કાર્યક્રમમાં હાજરી આપશે. આ કાર્યક્રમ દરમિયાન મધ્યપ્રદેશના બે આદિવાસી સ્વાતંત્ર્ય સેનાની મ્યુઝિયમનું પણ વર્ચ્યુઅલ રીતે ઉદ્ઘાટન કરવામાં આવશે. પ્રધાનમંત્રી મોદી જમુઈમાં કાર્યક્રમમાંથી મધ્યપ્રદેશના છિંદવાડાના બાદલ ભોઈ આદિવાસી સ્વાતંત્ર્ય સેનાની મ્યુઝિયમ અને જબલપુરના રાજા શંકર શાહ અને રઘુનાથ શાહ સ્વતંત્રતા સેનાની મ્યુઝિયમને રાષ્ટ્રને સમર્પિત કરશે.

મધ્યપ્રદેશના મુખ્યમંત્રી ડો.મોહન યાદવે માહિતી આપતા જણાવ્યું કે 15 ઓગસ્ટ, 2016ના રોજ પ્રધાનમંત્રી મોદીએ દેશના વિવિધ રાજ્યોમાં આદિવાસી સ્વતંત્રતા સેનાનીઓને સમર્પિત સંગ્રહાલય બનાવવાની જાહેરાત કરી હતી. આ જાહેરાત અંતર્ગત મધ્યપ્રદેશના બે આદિવાસી સ્વાતંત્ર્ય સેનાની મ્યુઝિયમ પૂર્ણ થયા છે.

જનસંપર્ક અધિકારી ઘનશ્યામ સિરસામે જણાવ્યું હતું કે છિંદવાડા શહેરમાં સ્થિત બાદલ ભોઈ આદિવાસી સ્વતંત્રતા સેનાની મ્યુઝિયમ બિલ્ડિંગનું નિર્માણ જાહેર બાંધકામ વિભાગ દ્વારા 40 કરોડ 69 લાખ રૂપિયાના ખર્ચે કરવામાં આવ્યું છે. અહીં ક્યુરેશનનું કામ આદિજાતિ બાબતોના વિભાગ હેઠળની વાણી સંસ્થા દ્વારા કરવામાં આવ્યું છે. જૂના આદિજાતિ સંગ્રહાલયની ઉપલબ્ધ જમીન પર તેનું નિર્માણ કરવામાં આવ્યું છે. આ સ્થળ પેંચ-પચમઢી રોડ પર આવેલું છે. 6 ગેલેરીઓ, એક વર્કશોપ રૂમ અને પુસ્તકાલય ઉપરાંત, નવી આદિજાતિ સ્વાતંત્ર્ય સેનાની મ્યુઝિયમ બિલ્ડિંગમાં ઓફિસ માટે પૂરતી જગ્યા પણ ઉપલબ્ધ છે. આ ઉપરાંત અહીં 800 દર્શકોની ક્ષમતાવાળું ઓપન એર થિયેટર, ક્રાફ્ટ માર્કેટ (શિલ્પગ્રામ) અને આદિવાસી કાફેટેરિયા પણ બનાવવામાં આવ્યા છે. આ જ પરિસરમાં આવેલા જૂના આદિવાસી મ્યુઝિયમનું પણ નવીનીકરણ કરવામાં આવ્યું છે, જેમાં આદિવાસી સંસ્કૃતિને લગતી ઐતિહાસિક મહત્વની વસ્તુઓ રાખવામાં આવી છે.

આ નવા આદિવાસી સ્વાતંત્ર્ય સેનાની સંગ્રહાલયમાં રાજ્યના 9 મુખ્ય આદિવાસી સ્વાતંત્ર્ય સેનાનીઓ અને 16 આદિવાસી સ્વાતંત્ર્ય સેનાનીઓનું જીવંત વર્ણન અને નિરૂપણ કરવામાં આવ્યું છે. પ્રથમ ગેલેરી રાણી દુર્ગાવતીને સમર્પિત છે, જે રાણી દુર્ગાવતીના જીવન, તેમના શાસન અને બાહ્ય આક્રમણકારો સાથેના તેમના સંઘર્ષને દર્શાવે છે. બ્રિટિશ શાસન દરમિયાન બ્રિટિશ સરકાર દ્વારા ગોંડ રાજ્યો પર કબજો કરવા સામે ગોંડ રાજાઓએ કરેલા સંઘર્ષને ગેલેરી-2માં દર્શાવવામાં આવ્યો છે.

વર્ષ 1927માં બ્રિટિશ સરકાર દ્વારા ભારતીય વન અધિનિયમ લાગુ કરવામાં આવ્યો હતો, જેની સામે આદિવાસી સમાજ દ્વારા હાથ ધરવામાં આવેલ સંઘર્ષને "જંગલ સત્યાગ્રહ" તરીકે ગેલેરી-3માં દર્શાવવામાં આવ્યો છે. ચોથી ગેલેરીમાં બ્રિટિશ સરકાર સામે ગેરિલા યુદ્ધમાં અત્યંત કુશળ એવા ભીલ-ભીલાલા જાતિના સંઘર્ષનું નિરૂપણ કરવામાં આવ્યું છે. ભીમ નાયક, ખાજ્યા નાયક અને તાંત્યા ભીલ જેવા નાયકોનો સંઘર્ષ આ ગેલેરીમાં દર્શાવવામાં આવ્યો છે. ગેલેરી-5 અને 6 સમયાંતરે ચિત્રકામ અને ફોટો પ્રદર્શન માટે અનામત રાખવામાં આવી છે.

જનસંપર્ક અધિકારી સિરસામે જણાવ્યું હતું કે વર્ષ 2021માં રાજ્ય સરકાર અને કેન્દ્રીય આદિજાતિ બાબતોના મંત્રાલયના સહયોગથી રાજા શંકર શાહ અને કુંવર રઘુનાથ શાહના સન્માનમાં જબલપુરમાં એક સંગ્રહાલયનું નિર્માણ કરવામાં આવ્યું હતું, જે અનન્ય બહાદુરી અને અદમ્ય સાહસના પ્રતીક છે. તેનું નામ રાજા શંકર શાહ અને રઘુનાથ શાહ ફ્રીડમ ફાઈટર્સ મ્યુઝિયમ રાખવામાં આવ્યું છે. એક એકર જમીનમાં બનેલા આ મ્યુઝિયમમાં 14 કરોડ 26 લાખના ખર્ચે ભારતીય સાંસ્કૃતિક ફંડ (INTACH, નવી દિલ્હી) દ્વારા મ્યુઝિયમ બિલ્ડિંગના રિસ્ટોરેશન અને ક્યુરેશનનું કામ કરવામાં આવ્યું છે. આ સંગ્રહાલય સંકુલ ઐતિહાસિક મહત્વ ધરાવે છે કારણ કે અહીં જ રાજા શંકર શાહ અને કુંવર રઘુનાથ શાહને તેમના બલિદાન પહેલા ચાર દિવસ સુધી જેલમાં રાખવામાં આવ્યા હતા. ઐતિહાસિક મહત્વ ધરાવતી આ ઇમારતને પરંપરાગત સંરક્ષણ પદ્ધતિઓનો ઉપયોગ કરીને તેના મૂળ સ્વરૂપમાં પુનઃસ્થાપિત કરવામાં આવી છે, જેથી આ સ્થાન, રાજા શંકર શાહ અને કુંવર રઘુનાથ શાહના બલિદાનનું પ્રતિક છે, ભવિષ્યની પેઢીઓ માટે પ્રેરણા અને ગૌરવનું કાયમી સ્ત્રોત બની રહે.

મ્યુઝિયમની પ્રથમ ગેલેરીમાં ગોંડ આદિવાસી સંસ્કૃતિ પ્રદર્શિત કરવામાં આવી છે. બીજી ગેલેરી 1857ના સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામમાં ભાગ લેનાર મધ્યપ્રદેશના આદિવાસી સ્વાતંત્ર્ય સેનાનીઓના બલિદાનને સમર્પિત છે. ત્રીજી ગેલેરી રાજા શંકરશાહના દરબાર હોલ તરીકે પ્રદર્શિત કરવામાં આવી છે, જેમાં રાજા શંકરશાહ અને કુંવર રઘુનાથ શાહના બલિદાનની વાર્તા ફિલ્મ દ્વારા પ્રદર્શિત કરવામાં આવી છે. રાજા અને કુંવરના બલિદાન પછી, તેમની રાણીઓ અને 52મી રેજિમેન્ટનો બળવો આગળની ગેલેરીમાં પ્રદર્શિત કરવામાં આવ્યો છે. છેલ્લી ગેલેરીમાં 3-ડી હોલોગ્રામ દ્વારા રાજા અને કુંવરને શ્રદ્ધાંજલિ આપવામાં આવી છે. રાજા અને કુંવર જેલમાં કેદ હતા તે જેલ બિલ્ડીંગમાં પણ તેમની મૂર્તિઓ સ્થાપિત કરવામાં આવી છે. આદિવાસી સમુદાયના લોકો આ સ્થળને પવિત્ર માને છે અને નિયમિતપણે અહીં શ્રદ્ધાંજલિ આપવા આવે છે.