લોકસભાએ ત્રણ ક્રિમિનલ કોડ બિલ પસાર કર્યા

કેન્દ્રીય ગૃહમંત્રીએ કહ્યું કે હવે પોલીસે ફરિયાદના 3 દિવસની અંદર એફઆઈઆર નોંધવી પડશે

લોકસભાએ બુધવારે ત્રણ ક્રિમિનલ કોડ બિલ પસાર કર્યા - ભારતીય ન્યાય (સેકન્ડ) કોડ 2023, ઈન્ડિયન સિવિલ ડિફેન્સ (સેકન્ડ) કોડ 2023 અને ઈન્ડિયન એવિડન્સ (સેકન્ડ) બિલ 2023. આ મહત્વપૂર્ણ બિલો વસાહતી યુગના જૂના ગુનાહિત કાયદાઓને બદલશે. નિર્ણાયક બિલો સંસ્થાનવાદી યુગના ફોજદારી કાયદાઓનું સ્થાન લેશે.

આ બિલો પરની ચર્ચાના જવાબમાં ગૃહ પ્રધાન અમિત શાહે કહ્યું કે નવા બિલો ભારતીયતા, ભારતીય કાયદા અને લોકોના કલ્યાણ પર ભાર મૂકે છે. તેમણે કહ્યું કે વર્તમાન વસાહતી યુગના કાયદા વર્તમાન સમય માટે યોગ્ય નથી અને તેને બદલવાની જરૂર છે. નવા બિલ સંપૂર્ણપણે ભારતના બંધારણને અનુરૂપ છે અને તેઓ "નવા ફોજદારી કાયદાના દરેક અલ્પવિરામ, પૂર્ણવિરામ"માંથી પસાર થયા છે. કેન્દ્રીય ગૃહમંત્રી અમિત શાહે જણાવ્યું હતું કે “નવા ફોજદારી કાયદાઓ સજાને બદલે ન્યાય પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે. ગરીબો માટે ન્યાય મેળવવાનો સૌથી મોટો પડકાર નાણાકીય પડકાર છે.

કેન્દ્રીય ગૃહમંત્રી જણાવ્યું હતું કે, મહિલાઓ અને બાળકોની સુરક્ષા માટે આ કાયદાઓમાં વિવિધ જોગવાઈઓ કરવામાં આવી છે. તેમણે કહ્યું કે ભારતીય ન્યાય સંહિતામાં આ સંબંધમાં એક નવો અધ્યાય ઉમેરાયો છે. ૧૮ વર્ષથી ઓછી ઉંમરની મહિલા પર બળાત્કારના ગુનામાં આજીવન કેદ અને મૃત્યુદંડની જોગવાઈ છે. તેમણે કહ્યું કે ગેંગરેપના મામલામાં 20 વર્ષની જેલ અથવા મોત સુધી જેલની સજાની જોગવાઈ છે. શ્રી શાહે જણાવ્યું હતું કે, આઝાદીનાં 75 વર્ષ પછી સૌપ્રથમ વાર નરેન્દ્ર મોદી સરકારે અપરાધિક ન્યાય વ્યવસ્થામાં આતંકવાદને સ્થાન આપ્યું છે. તેમણે કહ્યું હતું કે, આ આતંકવાદી જ માનવાધિકારોનું ઉલ્લંઘન કરે છે અને તેને કડકમાં કડક સજા થવી જોઇએ.

ડાયનામાઇટ, વિસ્ફોટક સામગ્રી, ઝેરી ગેસ અથવા પરમાણુના ઉપયોગ જેવી ઘટનાઓમાં જો કોઇ મોત થાય છે તો તેના માટે જવાબદાર લોકોને આતંકવાદી કૃત્યોમાં સામેલ માનવામાં આવશે. તેમણે કહ્યું કે આ વ્યાખ્યા આ કાયદાના દુરુપયોગ માટે કોઈ અવકાશ છોડતી નથી, પરંતુ જે લોકો આતંકવાદી કૃત્યો કરે છે તેમને કડકમાં કડક સજા મળવી જોઈએ અને આ ગૃહ દ્વારા આ કલમને મંજૂરી આપવાથી આતંકવાદ સામે શૂન્ય સહિષ્ણુતાનો સંદેશ જશે. સંગઠિત અપરાધને પણ આ કાયદાઓમાં પ્રથમ વખત વ્યાખ્યાયિત અને સમજાવવામાં આવ્યો છે. તેમણે જણાવ્યું હતું કે, સદોષ મનુષ્યવધના કિસ્સામાં જો આરોપી પોલીસ પાસે કેસની જાણ કરવા જાય અને પીડિતાને તબીબી સારવાર માટે હોસ્પિટલ લઈ જાય તો ઓછી સજાની જોગવાઈ છે. તેમણે કહ્યું કે હિટ એન્ડ રન કેસ માટે અમે 10 વર્ષની સજાની સજાની જોગવાઈ કરી છે.

કેન્દ્રીય ગૃહમંત્રીએ કહ્યું કે હવે પોલીસે ફરિયાદના 3 દિવસની અંદર એફઆઈઆર નોંધવી પડશે અને 3થી 7 વર્ષની સજા સાથે જોડાયેલા કેસોમાં પ્રાથમિક તપાસ બાદ એફઆઈઆર નોંધવી પડશે. તેમણે કહ્યું કે હવે અમે કોઈ પણ જાતના વિલંબ વગર 7 દિવસની અંદર બળાત્કાર પીડિતાની મેડિકલ તપાસનો રિપોર્ટ સીધો પોલીસ સ્ટેશન અને કોર્ટમાં મોકલવાની જોગવાઈ કરી છે. તેમણે કહ્યું કે હવે ચાર્જશીટ ફાઇલ કરવાની સમય મર્યાદા 90 દિવસ નક્કી કરવામાં આવી છે અને આ પછી તપાસ ફક્ત બીજા 90 દિવસ માટે જ હાથ ધરી શકાય છે.

મેજિસ્ટ્રેટે 14 દિવસની અંદર આ કેસની નોંધ લેવાની રહેશે અને ત્યારબાદ કાર્યવાહી શરૂ થશે. આરોપીઓ દ્વારા નિર્દોષ છૂટકારો મેળવવા માટેની વિનંતી પણ ૬૦ દિવસની અંદર કરવાની રહેશે. શ્રી શાહે જણાવ્યું હતું કે, એવા ઘણા કિસ્સાઓ છે કે જેમાં આરોપી સામે 90 દિવસની અંદર તેની ગેરહાજરીમાં પણ કેસ ચલાવી શકાય છે અને સજા થઈ શકે છે. હવે જજે પોતાનો નિર્ણય કેસ પૂરો થયાના 45 દિવસની અંદર આપવાનો રહેશે. આ સાથે જ નિર્ણય અને સજા વચ્ચે માત્ર 7 દિવસ જ રહેશે. સુપ્રીમ કોર્ટે અપીલ નામંજૂર કર્યાના ૩૦ દિવસની અંદર જ દયા અરજીઓ દાખલ કરી શકાય છે.

મહિલા ઇ-એફઆઇઆર મારફતે પોલીસ સ્ટેશનમાં એફઆઇઆર નોંધાવી શકે છે, તેની નોંધ પણ લેવામાં આવશે અને બે દિવસની અંદર મહિલાને તેના ઘરે જ જવાબ આપવાની વ્યવસ્થા કરવામાં આવી છે. તેમણે કહ્યું કે અમે પોલીસ શક્તિઓના દુરુપયોગને રોકવા માટે પણ ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કર્યો છે. અમે ક્રાઇમ-સીન, ઇન્વેસ્ટિગેશન અને ટ્રાયલ ત્રણેય તબક્કામાં ટેકનોલોજીના ઉપયોગને મહત્ત્વ આપ્યું છે, જે પોલીસ તપાસમાં પારદર્શિતા અને જવાબદારી સુનિશ્ચિત કરશે એટલું જ નહીં, પરંતુ પુરાવાની ગુણવત્તામાં પણ સુધારો કરશે અને પીડિતા અને આરોપી બંનેના અધિકારોનું રક્ષણ કરવામાં મદદ કરશે. પુરાવાની વીડિયો રેકોર્ડિંગ, શોધ અને જપ્તી માટે ફરજિયાત જોગવાઈઓ કરવામાં આવી છે, જે કોઈને ફસાવવાના અવકાશને મોટા પ્રમાણમાં ઘટાડશે.